“Goede mondzorg gaat verder dan het goed onderhouden van het gebit.”
Lange tijd was voeding en leefstijl in de mondzorgpraktijk een onderwerp dat onderbelicht was. Gelukkig is dat aan het veranderen. De invloed van voeding op het immuunsysteem en gezond tandvlees wordt steeds duidelijker. Ook een gezonde leefstijl draagt een belangrijk steentje bij. Goede mondzorg gaat verder dan het goed onderhouden van het gebit. In dit artikel vertelt mondhygiënist en leefstijltherapeut, Yvonne Kort (42), over de kracht van een holistische benadering in de mondzorgpraktijk. Tijdens de StandbyDag geeft ze er een uitgebreide lezing over.
Tekst Ellen Smink | Leestijd: 5 minuten
Net als veel jongeren wist ook Yvonne lange tijd niet welke studie ze na het vwo zou gaan volgen. Tot ze als bijbaan haar vader in zijn tandartspraktijk ging helpen. Het sprak haar zo aan dat ze ook tandheelkunde wilde studeren. “Omdat ik geen natuurkunde in mijn pakket had, besloot ik om in de zomervakantie mijn diploma daarvoor te halen. Op de universiteit zeiden ze dat ik, ook al had ik dat diploma, niet meteen met de studie tandheelkunde kon beginnen, maar eerst een jaar iets anders moest doen. Toen ben ik mondhygiëne gaan doen, omdat dat het meest dichtbij tandheelkunde lag.”
Toen ze na die opleiding in de praktijk ging werken, ontdekte Yvonne dat haar passie verder ging dan de mond alleen. “De hele dag reinigde ik de ene mond na de andere. Ik kwam net van school en had allemaal volwassenen in mijn stoel. Iedere keer hield ik weer hetzelfde praatje, maar ondertussen dacht ik: je weet toch wel hoe je moet tandenpoetsen? Als ik jou poetsles ga geven is dat een beetje kinderachtig.”
“Als je door een gezonde leefstijl zorgt dat de bloedsuikers bij de diabetespatiënt verbeteren, moet het in de mond ook beter gaan.”
Gezonde leefstijl
Om zich verder te specialiseren koos Yvonne in 2009 voor de toen nog nieuwe opleiding Vitaliteitstherapie. “Wat me hierin aansprak waren de drie pijlers waarop de opleiding was gebaseerd: beweging, voeding en mind/psyche. Door de opleiding realiseerde ik me nog meer dat goede mondzorg veel verder gaat dan het goed onderhouden van het gebit alleen en hoe belangrijk een gezonde leefstijl is voor een fit en gezond lichaam. Het hoort allemaal bij elkaar. De relatie tussen diabetes en parodontitis was mij als mondhygiëniste al bekend. Mensen met diabetes hebben vaak meer ontstekingen in de mond. Mijn logische brein zei me dat als je met leefstijl aan de slag gaat, dat indirect ook effect op de mondgezondheid moet hebben. Als je door een gezonde leefstijl zorgt dat de bloedsuikers bij de diabetespatiënt verbeteren, moet het in de mond ook beter gaan. Omdat ik graag de werkingsmechanismen achter dingen wil weten, heb ik daarna nog de opleiding orthomoleculaire therapie gevolgd en me verdiept in de psychoneuroimmunologie (wetenschap die laat zien hoe mentaal welzijn via het zenuw- en hormoonstelsel invloed heeft op het immuunsysteem, red.). Daarna dacht ik: dit wil ik vertellen! Zo is in 2014 de website de ‘Oergezonde Mond’ ontstaan die is uitgegroeid tot de leefstijlcommunity ‘Mond & Leefstijl’ voor mondzorgprofessionals, die ik samen met diëtist Louise Witteman oprichtte.”
Rol preventieassistenten
Inmiddels is Yvonne algemeen erkend als specialist op het gebied van de relatie tussen leefstijlfactoren en mondgezondheid. Ze schreef er twee boeken over, ontwikkelde onder andere de ‘Planner voor een vitaal leven’ en verzorgt trainingen voor mondhygiënisten en preventieassistenten. Dat voeding en leefstijl, maar ook stress, van invloed zijn op de mondgezondheid wordt binnen de wetenschap steeds meer erkend. Toch is het bij het grote publiek nog niet echt doorgedrongen. Yvonne: “Dat komt ook omdat het in de media niet wordt benadrukt. Mondgezondheid is sowieso niet iets waar je veel over hoort. Het begint nu wel te komen. Er is een verschuiving gaande, maar voordat het bij het publiek ook duidelijk wordt, zijn we jaren verder.”
Mondhygiënisten en preventieassistenten kunnen hierbij een grote rol spelen, is de overtuging van Yvonne Kort. “Het is slim om de achtergrond te weten over het mechanisme lifestyle in relatie tot tandvleesontstekingen. Aan iemand die weinig tandplak heeft maar wel constant bloedend tandvlees, kun je vragen hoe het met de algehele gezondheid en de weerstand is gesteld. Dat iemand meerdere keren per jaar ziek is, zegt bijvoorbeeld iets over hoe de weerstand is. Dan kan je vervolgens naar voeding gaan, de werking van het immuunsysteem en het effect daarvan op tandvlees.”
“In de mond kan je het zien. In de rest van je lichaam voel je wel wat, maar je gaat pas naar je huisarts als je chronisch moe bent of andere (vage) klachten hebt.”
Immuunfitheid
Ook bewegen zorgt ervoor dat je weerstand verbetert, waardoor je beter kunt omgaan met bacteriën die voor ontstekingen in de mond zorgen. Het heeft allemaal te maken met ‘immuunfitheid’, een term die jaren geleden werd geïntroduceerd door parondontoloog, professor dr. Bruno Loos. Yvonne: “Je bent immuunfit als het immuunsysteem doet wat het moet doen. Dus niet chronisch actief is, zoals bij parodontitis, of overactief zoals het geval is bij allergieën. Immuunfitheid betekent dat je immuunsysteem in een dynamische balans is: een evenwicht tussen actie en rust, ontsteking en regulering en vernietiging en herstelwerkzaamheden. Het is deels afhankelijk van aanleg en woonomgeving, maar je kan het ook gunstig beïnvloeden door je leefstijl en voeding aan te passen. Ook stress heeft effect op je immuunfitheid. Bij langdurig stress werkt dat mechanisme niet zo goed meer, waardoor je constant in een staat van ontstekingen bent.”
Hoe het met iemands immuunfitheid is gesteld, wordt vaak het eerst in de mond waargenomen, weet Yvonne. “De mond is de spiegel van de gezondheid. In de mond kan je het zien. In de rest van je lichaam voel je wel wat, maar je gaat pas naar je huisarts als je chronisch moe bent of andere (vage) klachten hebt. Bij de tandarts of preventieassistente kom je twee keer per jaar. Mensen worden vaak een beetje boos als je zegt dat hun tandvlees er niet goed uitziet, terwijl ze het wel goed schoon houden. Dan heeft het dus met je immuunfitheid te maken en moet je verder gaan kijken naar wat er verbeterd kan worden.”
Holistische benadering
Niet alleen in de mondzorg maar ook in de algehele geneeskunde gaan steeds meer stemmen op voor een holistische benadering. Waarom dat nu pas is? Yvonne: “We zijn in de reguliere zorg erg op eilandjes gaan zitten. Iedereen heeft zijn eigen specialisme en onderzoek daarin staat hoog aangeschreven. Dat vind ik zeker belangrijk, maar ondertussen zijn we de natuur wat uit het oog verloren. Dat zie je nu weer terugkomen. Er wordt weer breder gekeken en meer vragen gesteld over hoe een ziekte is ontstaan. Zoals gezegd, er is een verschuiving gaande. Het zal nog wel even duren voordat we daadwerkelijk op een andere manier gaan handelen, maar het is al mooi dat we meer gaan samenwerken. Het ligt ook een beetje aan het onderwijs. Mensen die iets groots hebben ontdekt, dachten allen out of the box. Ze dachten verder dan ‘dit is de wetenschap, dus is het zo’. Achteraf gezien zijn daardoor de mooiste dingen ontdekt.”